روز صنایع دستی

نزدیک بودن روز جهانی صنایع دستی ، بهانه ای شد که چند یادآوری در مورد مردم و مشکلات کاری آنها داشته باشیم.   

- قالی هنر دست مردم یا وسیله ارتزاق

          قالیبافی ضمن اینکه یک کار فنی و صنعتی است در همان حال یک هنر و کار ظریف است و با احساس وذوق و روح  بافنده سرو کار دارد و موضوعی که برای همه ما روشن است اینکه هر چند مردم ما با ذوق و لطافت خاصی به بافتن قالی میپردازند  ولی به دلیل مشکلات عدیده آن و درگیر شدن با نارسایی های زندگی ،آنطور که شایسته است با هنر خود و چگونگی انجام بهینه آن آشنا نشده اند و بیشتر آنرا به عنوان وسیله ارتزاق خود میدانند تا هنر. از طرف دیگر کم کاری یا عدم رسیدگی سازمانهای متولی ، نوعی فقر فرهنگی در این صنعت بوجود آورده و زمینه را برای استفاده افراد سودجو وضعیف شدن جنبه هنری قالیبافی مهیا کرده است. 

- بهداشت و ایمنی محیط کار قالیبافان

          موضوعی که برای بیشتر بافندگان نا آشنا و دور از ذهن می باشد این است که شرایط محیط کارشان چگونه باید باشد یا به عبارتی در چه محیط و شرایطی باید کار کنند که از لحاظ جسمی و روحی کمتر خسته شده و دچار عوارض ناشی از کار نشوند؟

عوارض ناشی از کار قالیبافی بخصوص نوع متداول آن در منطقه ما  ( دستگاههای عمودی):

1- پخش شدن گرد و غبار پشم در محیط کارگاه 

پیشنهاد : بهتراست جهت جلوگیری از ورود گرد و غبار پشم به دهان و ریه ها از ماسک بهداشتی استفاده شود.محل کارگاه باید دارای  تهویه مناسب و کافی باشد و در پایان هر روز کاری محیط کارگاه با یک سیستم مکنده نظیر جارو برقی تمیز شود.در ضمن قالی باف بایستی لباس کار داشته باشد که هنگام خروج از کارگاه یا تعطیلی کار برای خوردن غذا آن را تعویض کند.

2-طرزنشستن قالیباف به دلیل نبودن فاصله بین تخته و قالی برای آویزان کردن پاها و خم شدن و تغییر ستون فقرات به صورت خمودگی  آن به طرف خارج 

پیشنهاد : دار قالی عمود بر سطح زمین و محکم نصب شود و مایل نباشد که باعث خم شدن قالی باف و بروز مشکلات برای ستون فقرات وی شود. در ضمن پس از اتمام هر رج و به بهانه جابجایی از تخته پایین آمده و لحظاتی کوتاه در کارگاه قدم بزند.

3- اختلاف سطح کار نسبت به دست قالیباف و ابتلا به درد شانه و دست

پیشنهاد :توصیه میشود ارتفاع تخته در دوره های کوتاه مدت حتی در صورت نیاز روزانه با سطح کار تنظیم گردد وجهت جلوگیری از سقوط خود تخته و یا بافنده، از بالا بردن بیش از حد ارتفاع تخته خودداری شود.

4-عرض کم و لخت و برهنه بودن تخته ، به صورت قطعاتی از چوب که به هم میخ شده نه یک تخته صاف و یکنواخت

پیشنهاد : تخته محل نشستن بافنده از چوب محکم و یکنواخت  باشد و با یک تکه موکت یا تشک نرم پوشیده شود .

5- استفاده از رنگ های شیمیایی که دارای سرب و سایر مواد سمی هستند و تماس با آن سوزش و خارش چشم و گوش و دستها را به همراه دارد.

پیشنهاد : در صورت امکان از رنگهای گیاهی و شیمیایی که عوارض  کمتری دارند استفاده شود در غیر اینصورت از برقراری تماس بین دست با چشمها ، دهان و گوش خودداری گردد و بعد از تعطیلی کار برای غذا و در پایان روز حتما دستهای خود را با آب و صابون بشویید.

6- عدم وجود نور کافی و رنگ نامناسب دیوارهای کارگاه ،ضعیف شدن چشم ها و کاهش دید چشم  در اثر کار مداوم روی قالی و خیره شدن به منطقه بافت 

پیشنهاد : استفاده از نور مناسب بیرون و پرهیز از کار شبانه در صورت امکان و در غیر اینصورت روشن کردن لامپ کافی، رنگ آمیزی دیوارهای کارگاه ( حداقل قسمتهای بالای دیوارها ) با رنگ روشن و نگاه کردن به اطراف بعد از هر 10 یا 15 دقیقه خیره شدن به محل بافت.در ضمن توصیه میگردد در دوره های کوتاه مدت تست بینایی سنجی انجام گیرد.

- جنبه اقتصادی قالی بافی

           فرآیند قالی بافی یک سیکل تکرار پذیر است که مراحل عملیات  آن عبارتند از  :تهیه مواد اولیه ، برپا کردن دار قالی ، چله کشی و بافت و برش ، پرداخت زنی و فروش .مهمترین و اصلی ترین مرحله تولیدی دراین فرایند تهیه مواد اولیه و بافت قالی می باشدو بیشترین هزینه ها نیز در این مراحل انجام می گیرد. نکته اساسی در این مورد این است که بایستی بافنده یک برنامه تولیدی مدون داشته باشد تا بتواند موارد مصرف سرمایه و مقدار هزینه را تحت کنترل قرار بدهد.

           برای بسیاری از افراد ،بافت قالی بعنوان شغل دوم بوده و  بطور مرتب و مداوم انجام نمی گیردلذا احتساب سود و زیان آن مشکل خواهد بود و به همین دلیل در بعضی تولیدات قیمت تمام شده خیلی بالاتر از قیمت فروش می باشدکه در چنین مواردی بایستی با درایت و تدبیر خاصی زمان برپا نمودن دار قالی و ابعاد آن برنامه ریزی شود و با مدیریت زمان ،اوقات پرت و فراغت از شغل اصلی برای این کار اختصاص داده شود تا حداکثر بهره وری عاید اقتصاد خانواده گردد.

         نکته بعدی در مورد این بحث ،تامین سرمایه مورد نیاز برای تولید قالی می باشدو با توجه به اقتصاد ضعیف و ضعف مدیریت، برخی خانوارها مجبور به استفاده از سرمایه اشخاص دیگری می شوند که به عبارت عامیانه " یومیه" خوانده می شودو گذشته از تکلیف شرعی چنین توافقی ، بایستی اذعان کرد که به دلایل مختلف انجام دادن چنین کاری باعث بدتر شدن وضع مالی تولید کننده میگردد، به اینصورت که سرمایه گذار مبلغی را بعنوان سرمایه اولیه و در ادامه برای امرار و معاش در اختیار بافنده قرار می دهد و در پایان کار علاوه بر سرمایه اصلی، درصدی را جهت سود سرمایه گذاری ، از قیمت فروش قالی دریافت میکند که این عمل باعث ایجاد ناهنجاری های متعددی در جامعه می گردد، از آن جمله ایجاد و رواج واسطه گری و استفاده سوء از دسترنج افراد زحمتکش و غفلت  تولید کننده از کنترل هزینه ها و محاسبه سود و زیان کارکرد خود به دلیل دسترسی آسان به پول جهت تامین امرار و معاش افراد تحت تکفل وی می باشد و در پایان کار چنین افرادی یا در نقطه سربه سر قرار دارند یا سهم آنها حداقل سود خواهد بود در مقابل معمولا وضع اقتصادی افراد سرمایه گذار به مراتب بهتر از تولید کننده بوده و در دهک های بالاتری نسبت به آنها قرار دارند.

        در مورد نکته دوم توصیه میشود بافندگان سعی کنند با سرمایه اندک  و با برپایی دارهای کوچکتر با ابعاد کمتر  کار را شروع کنندو در مراحل بعدی با برنامه ریزی که انجام خواهند داد حتما ساعات کاری متداول را رعایت کنند و برای چند مدت ( تارسیدن به وضع مالی مطلوب )از تعطیلات خود کم کرده و به ساعات کاری اضافه کنند به عبارت عامیانه "اضافه کاری "داشته باشند.